Raadsleden: rondjes en termijnen is het nieuwe roken!
Dingen het nieuwe roken noemen is helemaal de bom tegenwoordig: vliegen, zitten, staan, appen, reizen en suiker, allemaal zijn ze eens het nieuwe roken genoemd. De vergelijking wordt zo vaak gemaakt, dat zelfs de Volkskrant hem al een beetje oud begint te vinden. De Volkskrant die een vergelijking oud vindt, dat is zoiets als Youp van ‘t Hek die erkent dat hij misschien zijn beste tijd al wel gehad heeft.
Maar!
Bij trainingen voor raadsleden merken we dat de overbekende vergadervorm van de ‘rondjes en termijnen’ toch echt wel goed te vergelijken is met roken. De vergelijking past precies als een sigaar onder de snor van Johan Derksen, zeg maar. Hieronder leggen we uit waarom.
Rondjes en termijnen is schadelijk
Laten we eerst eens beginnen met uit te leggen wat ‘rondjes en termijnen’ eigenlijk is. Het is de typische vergadervorm die we in veel commissies en raadsvergaderingen in onze Nederlandse gemeentes tegenkomen. Het ziet er, natuurlijk een beetje overdreven, als volgt uit:
- De wethouder lanceert een voorstel richting ‘De Commissie’
- Alle woordvoerders van fracties lezen een zorgvuldig uitgetikt betoog voor. Hoe lang zo’n betoog mag duren? Daar staat in de meeste gevallen niemand, en al helemaal de voorzitter niet, bij stil
- In elk betoog zitten ook enkele ‘vragen aan de wethouder’ verwerkt. Als alle woordvoerders hun betoog hebben gedaan, gaat de wethouder zijn betoog beginnen. De hoop is dan dat hij/zij dan alle gestelde en ongestelde vragen beantwoordt, maar niemand houdt dat bij
- Als de wethouder klaar is, wordt de voorzitter wakker en vraagt of er nog behoefte is aan een tweede termijn. Eigenlijk is die behoefte er nooit, maar toch zegt iedereen ‘ja’.
- De tweede termijn is weer een rondgang langs alle fracties waarin ze een betoog proberen te improviseren. Pas bij de laatste fracties, meestal zo een kwartier voor de eindtijd, durven fracties elkaar te interrumperen en ontstaat er de schijn van een debat
Dodelijk saai, zo vergaderen, maar hoezo is het dan schadelijk? Natuurlijk bedoelen we niet dat mensen hier letterlijk long-, hart- en vaatziekten krijgen. We bedoelen dat natuurlijk figuratief – zoals dat met vergelijkingen hoort, suffie!
Want hoewel niemand letterlijk ziek wordt, werkt deze vorm van vergaderen wel ontzettend verstikkend. Deze werkwijze vertroebelt het anders zo heldere intellect van onze politici. Het werpt een rookgordijn van onbegrijpelijkheid op waardoor de burger de échte argumentatie voor of tegen een voorstel niet meer kan zien. Het creëert een dikke plaque in de aderen van onze democratische besluitvorming, die daardoor niet meer efficiënt, doelmatig, publieksvriendelijk en legitiem haar werk kan doen. In het ergste geval leidt het tot een vergaderinfarct, waarbij het politieke hart van de gemeente niet meer haar besluiten en plannen om maatschappelijke problemen op te lossen kan rondpompen.
Niet voor niets noemen we een goed debat ook wel ‘de zuurstof van de democratie’: door een kristalhelder debat met de frisse tegenwind van het politieke meningsverschil ziet de burger beter wat haar overheid doet en waarom. De huidige vergadervormen laten de burger verward, amechtig hijgend achter.
Maar!
De vergelijking klopt nóg beter. Want er zijn zoveel dingen schadelijk. Blijkbaar ook zitten, staan, vliegen, reizen, appen….waarom is vergaderen in rondjes en termijnen dan meer vergelijkbaar met roken dan bijvoorbeeld het vliegtuig pakken of Whatsapp op je telefoon installeren? Dat blijkt uit het volgende deel van de vergelijking:
Rondjes en termijnen wordt onterecht goedgepraat
Bijna iedereen die rookt, heeft ooit wel eens geprobeerd te stoppen met roken. En in heel veel gevallen lukt dat niet: veel stoppers vallen tóch weer terug in hun oude gedrag. Deels is dat vanwege de verslavende stoffen die de fabrikanten in een sigaret stoppen, maar deels is dat ook omdat het ontzettend moeilijk is om je eigen gedrag te veranderen.
Sterker nog, veel mensen die stug door blijven roken, en veel mensen die weer terugvallen, gebruiken een mooie psychologische truc: ze ‘rationaliseren’ het. Zo maken ze hun voortdurende verslaving voor zichzelf verklaarbaar. En raadsleden doen precies hetzelfde als het gaat om het vergadergedrag van rondjes en termijnen. We gaan de rationaliseringstrucs eens bij langs:
“Zo hebben we het altijd al gedaan”
We noemen dit ‘vergoelijken’, en het is niet eens een argument. Waarom rook je? “Ja, gewoon, heb ik altijd al gedaan”. Naast dat het niet waar is (ik geloof dat alleen Winston Churchill met een sigaar op zijn lip de baarmoeder uitkroop is, and you Sir, are no Winston Churchill) is het ook nog eens geen argument.
Waarom vergader je dan zo? “Tja, gewoon, dat hebben we altijd al zo gedaan.” OK, zelfs als dat waar is: heb je dan niet enige keus of vrije wil? Sinds wanneer leggen wij onafhankelijke, trotse en anti-autoritaire Nederlanders ons zomaar neer bij een ‘zo gaat het nu eenmaal’?
“Het is zo gezellig”
Niks is voor een medewerker gezelliger dan hutje-mutje in de kou staan om met trillende, bevroren vingers te proberen een shagje te rollen. Tussen twee slokken slechte koffie door kijk je je collega Hans aan en zeg je: “Gezellig he?”.
Hans zegt niets terug, hoest luid in zijn wanten en staart daarna met ondoorgrondelijke duizend-meter-blik voor zich uit. Supergezellig.
Zo ook voor het raadslid dat claimt deze vergadervorm wel prettig te vinden: “het biedt wel sfeer”. Nee, dat doet het niet. Stel je dezelfde vergadervorm eens voor op een verjaardagsfeestje. We zitten er immers toch al klaar voor: expats verbazen zich er al decennia over dat wij Nederlanders in een rondje zittend onze verjaardagen vieren. We hoeven alleen maar de termijnen toe te voegen:
- Spreker 1: “Hans, ik wil graag toelichten waarom ik je wil feliciteren….”
- Spreker 2: “Hans, ik sluit me aan bij de vorige spreker., en wil verder nog zeggen…”
- Spreker 3: “Hans, ik heb je uitnodiging voor dit verjaardagsfeestje gelezen, het was een goed stuk, veel dank daarvoor….”
- ….
- Hans: “Graag wil ik jullie allemaal bedanken voor jullie bijdrage in deze eerste termijn. Laat ik nu dan op jullie allemaal individueel reageren. Spreker 1….”
Supergezellig en echt sfeervol, zo’n verjaardagsfeestje.
“Dit is een democratische verworvenheid!”
Een roker die zich verdedigt met ‘maar dit is mijn democratisch recht!’. Ieder mens mag zelf beslissen wat ze met hun leven en longen doen. En dat klopt. Maar dat betekent niet dat anderen niet ook mogen vinden dat het zonde is dat je je democratisch recht op deze manier invult. Helemaal wanneer anderen ook last ondervinden van jouw vrije keuze – jouw vrijheid houdt immers op waar die van een ander begint.
Evenzo voor het raadslid dat roept dat op deze manier vergaderen een ‘democratisch recht’ is. Zelfs een ‘dure plicht’. Dat raadslid heeft de klok wel horen luiden maar weet niet waar de democratische klepel hangt. Want inderdaad, dat burgers mee kunnen praten met bestuur, dat er een raad is die burgers vertegenwoordigt, en het college controleert en kaders meegeeft, dat is allemaal een geweldige democratische verworvenheid.
Maar waarom dan die democratische verworvenheid op deze manier invullen? En hoe zit het dan met de andere deelnemers aan de vergadering: hebben die geen last van de ellenlange betogen die nergens heen gaan, de avond-aan-avond op het pluche zitten? Willen de andere fracties niet op een gegeven ogenblik ook gewoon naar huis?
Je begint je af te vragen of er geen alternatieven denkbaar zijn, waarin je beter vergadert, met betere argumentatie en uiteindelijk betere besluiten als uitkomst. Nou, zegt de verstokte vergaderaar:
“Er is geen alternatief”
Een groot probleem voor rokers: wat doe je als je op de bus staat te wachten? Als je even een denkpauze nodig hebt van het essay dat je aan het schrijven bent? Als je even rust wil van je harde werk? Eerder nam je altijd een peukje. Maar nu? Je handen zijn ijdel, je kijkt doelloos om je heen en je hoort je baas al roepen: “wat sta je daar maar te staan! Ga eens aan het werk!
Net zo voor het raadslid dat vastgebakken zit in rondjes en termijnen. Hoe moet je dat dan doen, anders vergaderen? Er is toch geen andere werkwijze denkbaar?
Natuurlijk is dat er wel. We beschrijven de alternatieven uitgebreid in ons Rode Boekje: de Vergaderwijzer voor Raadsleden. Maar…
“Het alternatief is te….”
Moeilijk? Ingewikkeld? Ja, ook. Maar er zijn zelfs verstokte rokers die beweren dat schone longen slecht voor je zijn: “je moet toch af en toe je immuunsysteem een beetje prikkelen”, “anders heb ik gewoon teveel lucht”, en van dat soort bijzonder vindingrijke argumenten.
Er zijn ook raadsleden die precies dat zeggen over de alternatieven die je bijvoorbeeld in ons Rode Boekje beschreven ziet: is het dan niet te dynamisch? Te interactief? Ontstaat er dan niet juist teveel discussie en teveel meningsverschil?
Het antwoord is natuurlijk: nee. Dynamische discussies, interactief meningsverschil, het is juist waar de politiek om draait. Een helder meningsverschil waar je niet eens uit hóeft te komen, dat is de kern van het politieke debat, en dat is dus een goed ding. En zoals de Amerikanen zeggen: you can never have too much of a good thing. BAM. MAKE AMERICA GREAT AGAIN.
Raadsleden: waag de stap!
De conclusie: raadsleden, waag de stap! In veel raden denkt men al na over hoe het anders en beter kan. Blijf niet achter en stap af van de rondjes en termijnen – en natuurlijk, wij zijn graag uw stopservice. Kijk bijvoorbeeld hier voor al onze trainingen voor de raad of fractie.