We zien ze maar al te vaak voorbijvliegen in onze debat- en mediatrainingen: ongerichte, ondoordachte vragen. En dat is zonde, want dat soort vragen vertragen het besluitvormingsproces, kosten tijd en verspillen ieders energie.

We hebben geen idee wie Sterre Konings is, maar ze wil iets van je weten, blijkbaar

Dat kan beter vast beter, maar hoe?

Je leert om betere vragen te stellen door – verrassing! – voordat je de vraag aan een ander stelt, jezelf eerst af te vragen…

Waarom stel je de vraag?

Een vraag van een leidinggevende aan een medewerker tijdens een functioneringsgesprek heeft een ander doel en een andere functie dan een vraag die een executive coach stelt aan één van haar cliënten. En die vragen hebben weer hele andere functies en doelen dan een vraag die bijvoorbeeld gesteld worden door een journalist aan een politicus, een OR-lid aan de bestuurder of een gemeenteraadslid aan een wethouder.

Een manier om grip te krijgen op het doel van de vraag die je stelt, is je af te vragen wat je verhouding is met degene aan wie je de vraag stelt. Is die verhouding…

• …meer formeel of minder formeel?
• …potentieel antagonistisch, informerend-kritisch of empathisch-belangstellend?
• …bedoeld voor een publieke tribune of alleen voor jullie?

Het antwoord op die vragen geeft je al houvast over de richting van de vraag die je moet gaan stellen.

Een vraag in het politiek debat

Neem bijvoorbeeld de vragen die aan VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff zijn gesteld over zijn voorstel om in probleemwijken zwaardere straffen op te leggen. Dit is een formeel debat, waar de voorzitter bepaalt hoeveel ruimte er is voor interrupties.

De verhoudingen zijn ook eerder potentieel antagonistisch of informerend-kritisch, omdat de verschillende partijen duidelijk andere meningen hebben en ook geenszins de bedoeling hebben hun eigen ideologische standpunten in de steek te laten.

En tot slot: elke politicus weet natuurlijk ook dat dit soort debatten bekeken worden door journalisten en uitgebreid op social media worden bekeken. Dat betekent dat ze een extra plicht voelen op vol op het retorisch orgel te gaan: wie weet genereer je zo een memorabel moment met een scherpe quote wat dan weer zo’n überdeelbare social-media-video kan worden.

Die setting maakt dat géén van de interrumperende politici zich houdt aan de regels die je afgelopen week hebt geleerd op je cursus leiderschapscommunicatie, namelijk ‘luisteren, samenvatten, doorvragen (LSD)’.

Luister maar eens naar de vragenstellers in de video: niemand van de bekende politici begint met de open, empathische houding: “goh, Klaas, ik hoor dat je je heel druk maakt om… , en dus stel je voor om…., klopt dat? En wat vind je er nu zelf van, als je dit zo op een rijtje zet?”. In plaats daarvan doen ze precies datgene waarvan Socratisch gesprek-coaches direct van over de rooie gaan: direct een oordeel vellen over Dijkhoffs uitspraken en flink wat ja-maar’en.

Dit mist het politiek debat wel: SP’er Marijnissen die aan VVD’er Dijkhoff vraagt of ‘zij de ware is’

Een vraag aan de keukentafel

Probeer voor de lol eens die manier van vragen stellen en beantwoorden toe te passen aan de keukentafel:

“Schat, ik heb geen zin om te koken vandaag, dus laten we afhalen – wil je pizza of Indonesisch?”

“Dat is nou weer typisch zo’n voorbeeld van Haags gezever wat je hier doet. Dit laat precies zien hoe je de aandacht afleidt van de vraag waar het eigenlijk om gaat: dat jij niet genoeg doet in het huishouden. Dus laat ik jou vraag beantwoorden met een wedervraag: wanneer ga jij eens de afwas doen? En de kattenbak? En de was ophangen? De burger vraagt erom dat dat soort simpel werk gewoon gedaan wordt, dus ik ga niet voor jou kiezen voordat jij antwoord geeft op deze vraag: wanneer zet jij je schouders er eens écht onder voor dit gezin?”

Uh, ja: menig echtscheidingsadvocaat zou smullen van zo’n soort dialoog, want zo’n manier van vragen stellen (en beantwoorden) past totaal niet aan een keukentafel. Daar heb je inderdaad meer aan het overbekende LSD’en – of je geeft gewoon antwoord, dat kan ook, natuurlijk (doe ons vandaag maar Indonesisch, trouwens).

Een vraag aan de lezer

Dus, voordat je de vraag aan een ander stelt, onderwerp hem aan een kritisch vooronderzoek: waarom stel je deze vraag? In welke setting? Wat voor soort antwoord zou jij geven als jij de beantwoorder was, gegeven die setting? En met die kennis in het achterhoofd kun je de vraag aanscherpen en passender maken.

En dat is de vraag aan  jou: in welke setting stel jij je vragen? Wat betekent dat volgens jou voor de verwoording ervan? We zijn benieuwd naar jullie antwoord!

We kunnen je nog meer vertellen over de geheimen van het scherp vragen stellen en sierlijk vragen beantwoorden. Kijk bijvoorbeeld eens bij onze debattraining, mediatraining of vergader- en debattrainingen voor gemeenteraden en fracties!

 

 

 

 

Tags: interrupties vragen stellen