Sommige mensen kunnen maar beter gewoon niet zichzelf zijn.

Kijk maar eens naar Boris Johnson.

Die ís bij uitstek de verwende, ietwat verwarde Etonian die toch altijd wel alles krijgt wat hij wil. Heel authentiek – en wat levert die authenticiteit hem op?

Veel boegeroep dus

Weet je bijvoorbeeld wie ook zo lekker zichzelf was?

Saddam Hoessein. Of: Idi Amin. Of Joseph Stalin. Of elke willekeurige dictator met zeeën van bloed aan zijn handen.

He, moet dat nou, zo’n ongezellige wending op de maandagochtend? Jullie van AD REM willen toch iets verkopen met zo’n blogpost – dan moet je het toch niet zo politiek en dramatisch maken?

Nou, dat moet wel. Eventjes maar. Want:

Authenticiteit is een mythe

Politici, bestuurders en CEO’s worden dag-in, dag-uit door communicatiemensen toegeschreeuwd dat ze vooral ‘authentiek’ moeten zijn. Of je nu de kwartaalcijfers moet presenteren aan de aandeelhouders of als burgemeester afscheid neemt van je burgers bij je eigen aftreden, het veelstemmig legioen van adviseurs is het over één ding eens: het moet authentiek.

Want ánders krijg je dit:

Afgrijselijk toch?

Vele bloggende concullega’s buitelden over elkaar heen om deze vlog-poging van Krikke af te kraken. Vooral de afsluiter “ik ben met hart en ziel burgemeester van Den Haag geweest” stuitte op woordvoerderskritiek: dat was toch zóóóóóóóóóóóóóóóóóóóóóóóóó…. inauthentiek.

Maar dat klopt dus niet. Het was juist bij uitstek ontzettend authentiek: het was onbeholpen en onhandig, dat zeker. De invalshoek van de camera, hoe ze letterlijk met geheven hoofd afscheid probeert te nemen, haar vrij toonloze en gevoelloze dictie: je kunt het klungelig en amateuristisch noemen.

Maar niet: inauthentiek.

You keep using that word, I don’t think it means what you think it means…

Want dit is bij uitstek wie Krikke ís: een ietwat rechtlijnige en halsstarrige bestuurder, die in Arnhem al de reputatie ‘Krikke of stikke’ meekreeg.

Dat kan een criticus alleen maar ‘niet authentiek’ noemen, als deze criticus geen idee heeft wat dat woord nou eigenlijk betekent.

En dus is ‘authenticiteit’ een mythe: het is gewoon het eerste woord dat uit het moeras van het onbewuste van onbedachtzame mediamensen opborrelt als ze kritiek willen uiten op iemands media-optreden, zonder dat ze dan precies kunnen aanwijzen wat er dan misgaat en wat een spreker anders kan doen.

One of the three terrors of the fire swamp: mediabubbels?

“Je presentatie is inauthentiek” is, kortom, slechte, want betekenisloze feedback – en is daarmee dus ook feedback die je nooit zult kijgen op onze uitmuntende, want betekenisvolle mediatraining, debattraining of presentatietraining.

Authenticiteit is te faken

Trainers in retorische vaardigheden weten het al minstens 2500 jaar: authenticiteit is te faken. Sterker nog, het is nu net die ene vaardigheid bij uitstek die je goed kunt faken.

Andere dingen kun je minder goed faken: dat zijn gewoon vereisten. Zo schrijft Aristoteles in zijn ‘Retorica’ bijvoorbeeld dat een politicus onder andere gewoon een berg verstand moet hebben van praktische zaken, zoals overheidsfinanciën. Keiharde kennis, die jaren van studie vergt.

Maar ‘authenticiteit’ is volgens Aristoteles (hij noemt het ‘ethos’) makkelijk: je hoeft alleen maar over te komen alsof je verstandig, deugdelijk en empatisch bent, met de nadruk op ‘over te komen alsof’.

En hoe doe je dat, ‘doen alsof’ je verstandig, deugdelijk en empatisch bent? Aristoteles heeft wel wat tips. Speechschrijver Luuk van Middelaar beschreef er afgelopen weekend een paar in het NRC: lepel een tranentrekkende anekdote op, improviseer en klink krachtig en doe alsof je uit het hoofd spreekt. Daar heb je hem weer: doen alsof!

Een goede nachtrust, ook essentieel

Wij kunnen dit soort tips ook met je oefenen, bijvoorbeeld op onze mediatraining, presentatietraining of debattraining. Maar wat op die trainingen liever met je oefenen, is dat je niet hoeft te doen alsof. Dat je écht en daadwerkelijk verstandig, deugdelijk en empatisch bént.

Werkt veel beter. Dan hoef je het namelijk alleen maar te laten zien.

Authenticiteit is politiek gevaarlijk

Voor wie niet de moeite heeft genomen om Van Middelaars stuk te lezen: er zit nog een wat obscure verwijzing in. Hij refereert aan een klassiek werk uit de politieke theologie: Ernst Kantorowicz’ boek The King’s Two Bodies.

Die heeft natuurlijk iedereen gelezen, toch?

Have you ever heard of Plato, Aristotle, SOCRATES? Morons…

Als je geen idee hebt waar dit boek over gaat: Kantorowicz traceert hoe in de Middeleeuwen de fysieke persoon van een koning samenhing met zijn positie als ‘baas van het koninkrijk’.

Dit onderscheid tussen persoon en positie vormt uiteindelijk de basis van de moderne democratische rechtsstaat: in de Middeleeuwen liepen persoon en positie door elkaar, tegenwoordig scheiden we ze juist.

Die scheiding tussen persoon en positie zie je overal terug.  Een politie-agent die zijn positie gebruikt om smeergeld te vragen aan taxi-chauffeurs op Schiphol om er persoonlijk beter van te worden, is verkeerd bezig. Een werkgever die een sollicitante afwijst voor een positie omdat hij persoonlijk een hekel heeft aan Marokkanen, is verkeerd bezig. En mocht Mark Rutte zich zijn positie als minister-president persoonlijk toe-eigenen, dan is hij ook verkeerd bezig.

Maar lees met dit in het achterhoofd het advies van Van Middelaar nog eens terug: hoe moet je volgens hem authentiek zijn? Door juist wél de ‘beide lichamen’ in te strijd te werpen, oftewel, door juist wél je persoonlijkheid te mengen met je positie.

Zíjn recept voor authenticiteit is dus op zijn best een recept voor corruptie. En op zijn slechtst een oproep om terug te keren naar de politieke theologie van de Middeleeuwen, waarbij leiderschap een mystiek amalgaam is van persoon en positie.

Weet je wie dat ook doet, persoonlijkheid en positie onlosmakelijk met elkaar verbinden?

Heel authentiek, die Kim Jong Un.

Tags: authenticiteit overtuigen presenteren