Kijk eens naar deze klassieker uit de sociale psychologie, het Asch-experiment:

Mocht je het niet kunnen bekijken, hier is wat er gebeurt: een groep van zes ‘respondenten’ moet een simpel taakje uitvoeren: is lijnstuk 1, 2 of 3 gelijk aan het voorbeeldlijnstuk?

Maar er zit een adder onder het gras: van de zes respondenten is er maar één echt, de rest zijn acteurs. En die acteurs hebben de opdracht om het verkeerde antwoord te geven. De onderzoeksvraag: hoe groot is de kans dat de ‘echte’ respondent meegaat met de groepsdruk en ook het verkeerde antwoord geeft, ondanks dat zijn/haar ogen hem echt iets anders vertellen?

Het antwoord?

Niet goed, niet slecht

Het antwoord op de vraag of mensen zich conformeren aan groepsdruk is: het hangt ervan af. Tja, wat had je dan verwacht? Dit is wetenschap, en twijfel en onzekerheid hoort erbij. Een wetenschapper weet niks, een wetenschapper heeft betrouwbaarheidsintervallen. Nuance dus.

Zo wist ik  niet dat er een Canadese pop-rock-band was met de naam ‘Nuance’, blijkbaar ooit bekend van ‘Vivre dans la nuit’. Wetenschappers leven voortdurend in de nacht van onzekerheid, zeg maar. 

Dus zijn er wel enige, zij het genuanceerde conclusies te trekken uit het onderzoek. Het blijkt dat in ongeveer één-derde van de gevallen waarin de groep een overduidelijk fout antwoord geeft, dat de respondent dan meegaat en óók een fout antwoord geeft. Het blijkt ook dat 75 procent van de respondenten in ieder geval één keer meegaat.

Nou ja, dat is niet goed: blijkbaar zijn mensen toch wél gevoelig voor groepsdruk. Maar het is ook weer niet afgrijselijk slecht: het is blijkbaar ook weer niet zo dat iedereen zomaar in overgrote mate overstag gaat om maar bij de groep te willen horen.

Waardoor komt het?

Later heeft Solomon Asch (en zijn collega’s) onderzocht of het nog verschil uitmaakt als je de context-variabelen verandert. Zo is er onder andere gefiebeld met ‘hoeveel medestanders denkt de respondent te hebben?’ en met ‘hoe moet de respondent zijn/haar non-conformisme uiten: publiekelijk voor de groep, of geheim, op schrift?’.

En daar blijkt dan eigenlijk weer goed nieuws uit: het blijkt dat als je bijvoorbeeld je antwoord op schrift kunt geven, dat meer mensen dan bereid zijn van de groepsnorm af te wijken. Net zo als je de rebel een handvol medestanders geeft: dan durven mensen blijkbaar ook meer uit te spreken.

Nu ik toch in de jaren ’80 hair metal zit: Twisted Sister was sowieso niet bang om de schijn te wekken van ‘non-conformistisch’ te zijn. Uhh, helden? 

Het lijkt er dus op dat groepsdruk een sociale waarheid is, en tegelijkertijd is het eentje waar we mee kunnen spelen: door een groepsproces ‘veiliger’ in te richten, wordt het makkelijker voor afwijkende meningen om uitgesproken en dus gehoord te worden.

Wat kun je ermee?

Dit heeft belangrijke gevolgen voor je alledaagse groepsmeeting. Je wil als manager of teamleider namelijk hoe dan ook voorkomen dat mensen je niet vertellen wat zij als ‘de waarheid’ zien. Anders zie je misschien iets over het hoofd en neem je de verkeerde beslissing!

Maar hoe doe je dat? Nou, de volgende tips kunnen je helpen:

Mötley Crüe vat de tips mooi samen: precies! Take a ride on the wild side!

1. Vraag als voorzitter van een vergadering vaak: ‘wie heeft een andere mening/visie?’ en geef de andere mening/visie als eerste het woord
2. Wijs per vergaderpunt een ‘advocaat van de duivel’ aan. Maak daar geen permanente teamrol van. Anders blijft de rol van ‘luis-in-de-pels’ aan die persoon plakken, waardoor op termijn niemand hem/haar nog mag en hij/zij als een échte luis met de luizenkam uit de organisatie verwijderd wordt.
3. Vraag álle deelnemers af en toe om tijdelijk een ánder perspectief in te nemen, zodat je bewust ‘group think’ de andere kant op creëert.
4. Huur een expert van buiten in die een ándere benadering voorstaat: vreemde ogen dwingen.
5. Scheid het verzinnen van ideeën van het afschieten van ideeën, bijvoorbeeld door de klassieke truc van het éérst hebben van een brainstorm, en dan een selectie-ronde
6. Laat vergaderdeelnemers geanonimiseerd stemmen over ideeën. Dat kan met een digitale tool zoals Mentimeter, maar wat ons betreft kunnen ‘lootjes in een hoge hoed’ of ‘knikkers in een pot’ ook werken
7. Creëer een cultuur waarin kritiek en onenigheid respectvol kan gedijen. Makkelijker gezegd dan gedaan: een baas die tegen zijn medewerker zegt: ‘dat vind ik eerlijk gezegd een onhandig idee’ zegt het misschien nog redelijk vriendelijk, maar veel medewerkers zullen dit toch opvatten als een motie van wantrouwen. Train jezelf onenigheid op de zaak te geven.

 

 

Tags: beslissen debat discussie groepsdruk leiderschap vergaderen voorzitten