Ook al geef ik nu regelmatig presentatietrainingen, ik moet toch bekennen dat ikzelf toch ook de nodige presentatiemissers heb begaan. Zo herinner ik me nog goed toen ik een jaar of dertien was en ik meedeed aan een lokale voordrachtwedstrijd: ik stikte zowat in mijn eigen zenuwen voorafgaand aan de presentatie.

‘Geeft niks’, zei een goedbedoelende oom toen tegen me: ‘Stel je gewoon iedereen naakt voor, dan komt het allemaal goed’.

Nou, dat probeerde ik. En wat een stomme tip was het. Want wat bleek? Het publiek bleek vooral te bestaan uit mensen die ik liever niet naakt wilde zien, als 13-jarige puber.  Oma in haar blootje? Uh, nee, dank je…

Ik vond deze oer-oude commercial van Adecco wel toepasselijk hier

Maar wat werkt dan wel?

Er zijn natuurlijk heel veel tips te vinden om met spreekangst om te gaan, en heel nieuw zijn die tips allemaal niet. Het is dan ook belangrijker dat je de tips toepast: pak je spreekangst bij zijn nekvel en schud hem net zo lang heen en weer totdat hij levenloos het blaffen opgeeft. Breek de nek van die spreekangst!

En in lijn met de metafoor van het ‘nek breken’, hier een concrete tip die in ieder geval beter werkt dan iedereen naakt voor je zien.

Judo angstscenario’s weg

Ik heb me door het internet laten vertellen dat het geheim van judo is, dat je de kracht van je tegenstander zelf tegen hem gebruikt. Dat moet je ook doen met je spreekangst. Hier is hoe ik dat bedoel:

Hier een paar mooie highlights uit 2017. Met afgrijselijke muziek. 

Voorafgaand aan een presentatie heeft je brein vaak de neiging om angstscenario’s op te roepen. Dat je dan nachtenlang wakker ligt en een giga-lijst opstelt met wat er allemaal mis kan gaan: je stem hakkelt, je powerpoint faalt, je gulp staat open… .

Je eerste gedachte zou zijn om je rechtstreeks tegen die scenario’s te verzetten. Je ogen dicht te knijpen, vingers in je oren te stoppen en ‘LALALALA’ te roepen.

Doe dat niet. In plaats daarvan: judo met die scenario’s.

Dat doe je als volgt: repeteer gerust in je hoofd je presentatie. Zie voor je dat het allemaal goed begint: de powerpoint zoemt lekker door, de clicker doet het, je openingszin is perfect, totdat…

Er iets misgaat. Bijvoorbeeld: er komt rook uit je laptop, je verspreekt je, wat dan ook. HET. GAAT. MIS. is wat ik maar wil zeggen.

Kijk, zo, bijvoorbeeld. 

De kracht van je creatieve geest

Sta nu eens even stil bij wat er gebeurt in je geest als je dit doet. Je begint met één scenario en voor je het weet heb je wel duizend-en-één manieren verzonnen waarop jij je presentatie kan verknallen. Tel maar eens mee: hoeveel méér redenen heb kan jij verzinnen dan de onderstaande zeven?

1. De powerpoint loopt gewoonweg niet
2. De powerpoint loopt wel, maar de vormgeving is helemaal veranderd
3. Het publiek blijkt helemaal geen idee te hebben waarvoor ze zijn gekomen
4. De beamer doet het niet
5. De beamer staat op de verkeerde plek opgesteld, waardoor het in bioscoopstoelen vastgeklikte publiek pijnlijk met de nek moet draaien
6. Je verhaspelt namen uit je publiek waardoor je per ongelijk iedereen beledigt
7. Je krijgt halverwege een minuut durende black-out waarna je omvalt. Letterlijk.

Ik schud er hier zo zeven uit mijn mouw en ik weet zeker dat jij met ongeveer vijf minuten bedenktijd er op tien keer zoveel kan komen.

Wist je dat je op precies deze manier kunt bekijken of jij een beetje ‘out of the box’ kunt denken? Dit test je door jezelf een ‘hoeveel-manieren’-vraag te stellen. Bijvoorbeeld: ‘Op hoeveel manieren kun je een paperclip gebruiken, anders dan om papieren mee vast te houden?’.

Dit soort vragen gebruiken recruiters om te testen hoe creatief  iemand is. De beoordelingsregel is: hoe meer opties, hoe beter. Weet jij twintig manieren om een paperclip te gebruiken? Mooi, dan ben je behoorlijk creatief.

Weet jij wel zeventig manieren om je aanstaande presentatie te verknallen? Nog mooier: dan ben je super-creatief! Geef jezelf een compliment, een dikke pluim en een mentale salarisverhoging!

Draai die kracht om

Het enige wat je nu hoeft te doen om de nek van je spreekangst te breken, is die creatieve kracht om te draaien. Doe je ogen dicht, en zie één doemscenario voor je. Beleef dit scenario echt. Bijvoorbeeld de eerste: je krijgt de powerpoint niet goed aan de praat.

Als het je lukt dit moment goed voor je te zien, ga nu dan een stap verder: spreek weer die geweldige creativiteit van jouw brein aan. Geef je brein de simpele opdracht: visualiseer nu wat je kan doen om met succes uit dit doemscenario te komen. Bijvoorbeeld:

1. Je ziet voor je hoe je op magische wijze een pdf-versie tevoorschijn tovert die het wél doet
2. Je maakt er een leuke grap over, waardoor iedereen buldert van het lachen
3. Je oogst de bewondering van je publiek door gewoon eerlijk te zeggen dat het misgaat – om vervolgens uit je blote hoofd de presentatie te geven, zonder enige ondersteuning van Powerpoint

Wat je ook verzint, maakt niet uit: het gaat erom dat je je fantasie gebruikt om voor je te zien dat je het goed afrondt. Hoe het in eerste instantie ook misgaat, je ziet, hoort en voelt in geuren en kleuren hoe jij een slimme list kunt verzinnen, en daardoor eindigt het ook altijd hetzelfde:

Zoals een judo-finale, eigenlijk

Met een daverend applaus. Een tot tranen toe geroerd publiek. Een staande ovatie, bossen rozen en ondergoed op het podium. Overdrijf ook dat maar, zolang je maar op één ding goed stuurt: je krijgt een heerlijk, warm, vrolijk gevoel van binnen. Een gevoel dat tegen je zegt: ‘wow, dat heb ik goed gedaan. Ik ben trots op mezelf’.

Once more…with feeling

Deze tip werkt vanwege twee redenen. De eerste is eigenlijk de kern van wat we bedoelen met ‘judo met je spreekangst’. In plaats van je eigen natuurlijke neiging tegen te werken, werk je ermee. En dat vind je eigen geest fijn: diep van binnen is dit namelijk precies waarom je brein die scenario’s oproept. Het ternauwernood bewuste hagedissenbrein van je onderbewuste wil je juist helpen door alle slechte opties alvast in kaart te brengen. Neem die uitgestoken hand aan en genereer tips.

Maar de tweede reden is net zo belangrijk. Meestal, als je last hebt van spreekangst, heb je een harde link in je brein gelegd tussen drie dingen:

1. de feitelijke gebeurtenis: dat je moet presenteren
2. een beperkende overtuiging: dat je er niet goed in bent
3. een bijbehorend beperkend gevoel: angst, vrees, weerstand

Die drie-eenheid vormt vaak een self-fullfilling prophecy als je staat te presenteren: je begint er al met frisse tegenzin aan, maar desondanks is je publiek nieuwsgierig en vergevingsgezind. Dan vergeet je één klein dingetje bij de introductie te zeggen. Het publiek merkt er niks van, maar je brein schreeuwt gelijk: ‘ZIE JE WEL! JE KAN HET NIET!’ en je cortisol-niveau schiet door het plafond.

Maar als je jezelf dwingt om zowel een oplossing te visualiseren, als het goede gevoel van succes erbij te voelen, dan breek je die drie-eenheid op. Want:

1. Tegen de overtuiging dat je het niet kan zeg je: maar kijk eens hoe creatief ik oplossingen kan verzinnen
2. Tegen het bijbehorende gevoel zeg je: maar hoe kan het dan dat ik nu juist een blij gevoel van ‘succes’ heb?

En juist daarom is het belangrijk dat je het voelt. Jij kúnt het echt – en als je daar eenmaal op durft te vertrouwen, hoef je nooit meer je publiek mentaal uit te kleden.

Tags: pitchen presenteren spreekangst