Het probleem met ‘perspectief bieden’

Hey, hallo! Gelukkig nieuwjaar he! Goddank zonder die ongemakkelijke drie klapzoenen die je liever niet op de wangen van je (uitgekaterde) collega’s geeft.

Maar wel mét onze blog, natuurlijk. Die schrijven we gewoon door, zoals elk jaar. Dus, zoals Dominee Gremdaat zou zeggen: we wensen u een fijne voortzetting. Met spekjes.

En in dat kader: één van de dingen waar ik me hoogstpersoonlijk al zo’n beetje driekwart jaar over verbaas, is het advies van veel van opiniemakers, communicatie-experts en andere professionele aan-wal-staanders. Dit advies geven ze dan gratis en voor niks aan het kabinet. Soms aan Rutte specifiek, iets vaker nog aan De Jonge, maar soms ook aan het kabinet als geheel.

Wat voor advies het hier om gaat? Welnu, daar komt het: volgens deze stuurlui moet het kabinet ‘meer perspectief bieden’. De communicatiestrategie faalt, want ze biedt niet genoeg ‘perspectief’.

Dit advies bewijst maar weer eens: goedkoop is duurkoop. Het advies was gratis, dus je hebt er niks aan. Hoe zit dat?

Reden 1: het is slecht geformuleerd advies

Een belangrijke basisregel bij al onze trainingen is deze: geef altijd op de juiste manier feedback. Dat betekent van alles, maar in ieder geval dit: de feedback moet opbouwend zijn, en de feedback moet concreet zijn.

Krijg je dit soort feedback, dan weet je als trainingsdeelnemer precies:

1. Dat je iets beter zou kunnen doen
2. Dat wij je vertrouwen dat jij de competentie hebt om het ook beter te kúnnen doen
3. Wat je dan precies anders moet doen

Bijvoorbeeld: je bent een raadslid dat worstelt met het stellen van scherpe politieke vragen. Na onze workshop heb je dan een concrete checklist die je kan helpen je eigen vragen scherper te maken. En meer: je gaat ook dolenthousiast ermee aan de slag.

Maar kijk nu eens naar dat advies aan het kabinet: ‘bied meer perspectief’. Aan het eerste criterium is wel te voldoen: blijkbaar doet het kabinet iets niet goed genoeg. Maar criterium twee en drie, en met name criterium drie? Daar schort het aan.

Want wat betekent dat precies, perspectief bieden? Dat brengt ons bij:

Reden 2: het is verkeerd advies

Het enige wat ik kan bedenken, over wat dat precies betekent, is dat dat perspectief een belofte voor de toekomst is. En dan met name een belofte voor de middellange termijn.

Bijvoorbeeld: elke keer als Rutte nieuwe lockdownmaatregelen afkondigt, dat hij dan niet alleen zegt wanneer deze maatregelen misschien opgeheven of versoepeld kunnen worden, maar dat hij daarna ook zegt wat hij denkt dat er in het halfjaar of jaar daarna gebeurt. En dan moet dat het liefst iets positiefs zijn.

Dus, toen de minister-president op 14 december 2020 vertelde dat hij toch tot een volledige lockdown tot in ieder geval 18 januari 2021 moest overgaan, had hij er óók bij moeten vertellen dat…dat wat eigenlijk?

Dat we in de zomer van 2021 weer gezellig naar Lowlands konden gaan? Dat Kerst 2021 wél gezellig zou worden? Dat we in 2022 allemaal in vliegende auto’s naar ons werk zouden zoeven?

Die laatste overdrijving laat zien wat er inhoudelijk niet klopt aan dat advies, ‘perspectief bieden’: het kabinet weet helemaal niet wat er staat te gebeuren en kan dat dus ook helemaal niet beloven. En regel 1 in de politiek is: beloof nooit iets waarvan je niet honderd procent zeker weet dat je het waar kan maken. En dus kijkt het kabinet wel uit met dat ‘perspectief bieden’, want voor je het weet krijg je de klacht aan je broek dat je altijd veel belooft maar weinig waarmaakt.

Reden 3: het is hypocriet advies

Tot slot: het is hypocriet advies. Hiermee bedoel ik dat de adviseur zelf helemaal niet écht wil dat het opgevolgd wordt. Sterker nog: zo gauw het kabinet dit advies zou opvolgen, weten u en ik samen dat de ivoren-toren-adviseur al direct klaar zou staan met nieuw advies: ja, ok, het kabinet biedt nu perspectief, maar het biedt (natuurlijk!) niet het juiste perspectief.

Bijvoorbeeld: toen Rutte de eerste keer het land op slot gooide, in het voorjaar van 2020, deed hij precies datgene wat de adviseurs nu nog steeds roepen. Hij bood perspectief, en dat perspectief deed hij door dat zo vervloekte woord ‘groepsimmuniteit’ te laten vallen.

Want hoe je het ook wendt of keert, die groepsimmuniteit is het enige in de toekomst wat we wél zeker weten. We hebben geen last meer van COVID-19, als er groepsimmuniteit is. We hebben geen last meer van lockdowns en de anderhalvemetersamenleving, als er groepsimmuniteit is.

Hoe die groepsimmuniteit precies tot stand komt, is een tweede vraag. En dat is een vraag met vele antwoorden: je kunt het land permanent lamleggen tot er voor iedereen een vaccin is, en zo groepsimmuniteit bereiken. Je kunt het virus ongecontroleerd laten rondgaan, en zo groepsimmuniteit bereiken. Óf je kiest een mengvorm, waarbij je telkens net op tijd (of: net niet op tijd) van lockdown naar lockdown joj-joo’t, zodat hopelijk het virus de zorg niet overbelast en je de maatschappij toch draaiende kunt houden op weg naar een vaccin, en zo groepsimmuniteit bereiken.

Al die wegen leiden naar het epidemiologische Rome van de groepsimmuniteit, en welke weg we ook bewandelen, we komen daar hoe dan ook aan. Dat perspectief, dat bood Rutte in die eerste toespraak. En dat perspectief staat nog steeds.

Maar wat was toen de reactie van alle adviseurs? Precies wat ik hierboven al schreef: ‘ja, dat is dan wel perspectief, maar het is het verkéérde perspectief!’. En direct deden ze hun best om de woorden van Rutte te verdraaien: Rutte zou inzetten op een sociaal-Darwinistische strategie, hij zou het virus ongecontroleerd willen laten rondgaan, iedereen kon wat hem betreft doodvallen, en alle andere jeuktweets van toen. In meer analytische termen werd een onvermijdelijke, generieke uitkomst verdraaid naar een bewust gekozen, specifieke strategie.

Nogmaals: als dat perspectief bieden is, kijkt het kabinet er mooi mee uit om dat te doen.

Kortom

In reactie op de dooddoener ‘het kabinet moet meer perspectief bieden’, brengen wij een andere, modernere dooddoener in stelling: #HoeDan? En als de adviseurs antwoord geven op die vraag, kun je altijd weer reageren met nóg een dooddoener: ‘het is niet goed of het deugt niet’: want als je eenmaal invult wat je precies bedoelt met ‘perspectief’, dan blijkt dat al snel iets te zijn waar iedereen óók weer tegen is.

Dit betekent overigens niet dat wij vinden dat kritiek op het overheidsbeleid of de overheidscommunicatie niet mogelijk of onterecht is. Zie bijvoorbeeld onze regel 1 hierboven: beloof nooit iets wat je niet waar kan maken, Hugo de Jonge. Want dan wordt dry january voor jou met reden een ‘draai january’, zoals ze op de NPO grappen.

Maar het betekent wel dat je als bestuurder, en helemaal als bestuurder in crisis, je erg selectief moet zijn van welke kritiek je je iets moet aantrekken. Oftewel: zet dat advies, van ‘bied meer perspectief’, zelf eens in perspectief. En natuurlijk helpen wij je dan graag met debat- en mediatrainingen om dat goed te doen.