Het Forer-effect
Hey, jij daar. Ja, jij. Ik zie je wel hoor.
Hoe ontzettend hard je werkt. En hoe je aan de buitenkant altijd maar doet alsof je alles onder controle hebt, maar van binnen denk je: ‘help!’.
En ik weet ook hoe onwijs kritisch jij op jezelf kunt zijn, terwijl je altijd aardig bent voor anderen om je heen.
En die kritiek op jezelf, die twijfel aan jezelf, die leidt ertoe dat je soms niet het meeste haalt uit jezelf. Je bent zó getalenteerd, maar het lukt niet altijd om dat naar buiten te brengen.
En vandaag ben ik hier om je te vertellen: het is OK. Jij doet het goed. Je hoeft niet te twijfelen aan jezelf.
Dank je, denk ik…
Je kunt een aantal reacties hebben als je dit hierboven leest. Verbazing, misschien. Wantrouwen, ook: ‘wat zijn dat voor zoete broodjes, die we nu bakken? Heb je iets te verkopen soms?’. Of misschien kreeg je heel even een warm gevoel van binnen: eindelijk, eindelijk eens iemand die het ziet. Wat fijn, dat er iemand is die mij ziet voor wat ik waard ben. En wie ik écht ben.
Als dat laatste het geval is, dan heb ik slecht nieuws voor je. Want ongetwijfeld is het wáár dat jij heel hard werkt, en dat je heel bijzonder en waardevol bent. Maar een willekeurig blogje op het internet is niet de bron die je dat kan vertellen: dit blog (of deze nieuwsbrief, of deze social media post) heeft namelijk helemaal geen idee wie jij bent. De gekozen tone of voice is persoonlijk, maar het ís niet persoonlijk.
Je bent niet alleen
Althans, je bent niet alleen in het verhaspelen van een persoonlijke tone of voice met een écht persoonlijke boodschap. Want wat hier gebeurt, is iets dat onder psychologen bekend staat als ‘het Forer-effect’. De techniek is al zo oud als dat er verkopers en reli-fanaten bestonden. Maar de naam voor de techniek is relatief recent: die komt van de psycholoog Bertram Forer.
In 1948 deed Bertram Forer namelijk een mooi psychologisch experiment met zijn studenten. Hij liet ze éérst een testje afnemen. Hij gaf die test een klinkende naam: ‘Diagnostic Interest Blank’, en vertelde erbij dat het een nieuw en bijzonder soort persoonlijkheidstest was. En een week later gaf hij zijn studenten de uitslag van die test terug, en vroeg hij ze: ‘hoe goed geeft deze test jouw persoonlijkheid weer?’. De studenten waren het erover eens: deze test gaf écht een goede indruk van hun persoonlijkheid. Bijzonder, wat die psychologen kunnen vandaag de dag!
Maar (jij voelt hem al aankomen): die test was fake news. Forer had helemaal niet de uitslag per persoon berekend. In plaats daarvan had hij elke student exact hetzelfde standaardtekstje, geknipt en geplakt uit een horoscoop, onder de neus geschoven. Vertaald naar het Nederlands, was dat de volgende tekst (we trekken de vertaling even van Wikipedia):
“Je wilt graag dat anderen je aardig vinden en bewonderen, maar bent ook geneigd tot zelfkritiek. Hoewel je karakter enkele zwakheden vertoont, kan je die doorgaans goed compenseren. Je hebt een aanzienlijk ongebruikt talent waar je geen profijt van trekt. Je straalt discipline en zelfbeheersing uit, maar van binnen ben je nogal eens een onzekere tobber. Soms twijfel je er ernstig aan of je wel de juiste beslissing hebt genomen of juist hebt gehandeld. Je houdt van enige afwisseling en het zint je niet als regels en beperkingen je bewegingsvrijheid indammen. Je gaat er ook prat op een onafhankelijk denker te zijn en neemt niet zomaar iets van anderen aan. Uit ervaring weet je dat het niet verstandig is jezelf al te zeer bloot te geven. Je kunt extravert, vriendelijk en gezellig in de omgang zijn, maar ook introvert, behoedzaam en gereserveerd. Sommige verlangens van je zijn tamelijk onrealistisch.”
Tja, als ik héél eerlijk ben: ik herken mezelf er ook wel in, hoor. Hoe kan het, dat een klas vol na-oorlogse studenten met open ogen in zo’n test trapten?
Psychologen anno nu zeggen vaak dat het laat zien dat mensen een grote behoefte hebben aan ‘validatie’. En dat als je de tekst voldoende wollig maakt, maar niet té overmatig positief, dat deze dan per definitie geen enkele waarheidswaarde kan hebben – en dus ook nooit onwaar kan zijn. En als de tekst dan ook nog eens uit een schijnbaar wetenschappelijke bron komt, dan is het helemaal fraai.
Maar jij trapt daar nooit meer in
Natuurlijk trap jij vanaf nu daar nooit meer in! Je weet wel beter. Jij bent iemand die kritisch denkt en durft te twijfelen. Iemand die iets zeker weet én aannames durft te bevragen. Iemand die éérst bewijst, en dan beweert.
Toch?
Mocht je nu denken: ik weet dat zo net nog niet… , dan heb ik dé cursus voor jou: Argumenteren en Kritisch Denken in één dag. Dit is een onderdeel van onze reeks open inschrijvingstrainingen. We hebben er flink wat ingepland voor de eerste helft van 2023! Zo kun je bij ons onder andere werken aan Debatteren en Discussievaardigheden of leren Prachtig Presenteren en Pitchen. Maar de twee eerstkomende cursussen willen we even extra in het zonnetje zetten:
Scherp schrijven
Hoe zorg je ervoor dat die zakelijke memo niet in de la verdwijnt? Hoe schrijf je scherp, inhoudelijk en overtuigend? Op onze training ‘Scherp schrijven van position papers en memo’s’ doen we je alle geheimen uit de doeken – of je nu het MT of een minister wilt overtuigen van je standpunt.
Lees meer hier – of schrijf je direct in!
Argumenteren en Kritisch Denken
Hoe voer je een discussie of debat op de inhoud? Hoe bewijs je je gelijk – en wanneer weet je dat je toch écht ongelijk hebt? In deze training leer je helder argumenteren begint met helder denken. Leer denkfouten en drogredenen vermijden en mensen overtuigen met inhoud!
Lees meer hier – of schrijf je direct in!
Beide trainingen duren een dag. Ja, dat kunnen wij: jou in één dag leren om scherp te schrijven, of kritisch leren denken. Geloof je het niet? Probeer het maar eens dan!